Ғылымдағы әйелдер: Профессор Дана Алина және Хайян Фанмен эксклюзивтi интервью
Жаратылыстану, ғылым және гуманитарлық ғылымдар мектебі сіздерді халықаралық ғылымдағы әйелдер мен қыздар күнімен құттықтайды! Ғылым әлеміндегі әйелдер мен қыздардың керемет жетістіктерін атап өтейік. Ғарыштың құпияларын зерттеуден бастап, ауруларды емдеуге арналған құралдарды табуға дейін STEM қыздары әлемді бір уақытта бір серпіліспен өзгертеді!
Біз оқытушыларымызбен – физика департаментінің ассистент профессор Дана Алинамен және химия кафедрасының қауымдыстырылған профессор Хайян Фанмен сұхбат дайындадық, олар STEM-де әйел ретінде жұмыс істеу тәжірибесімен бөлісті және ғылымда мансапқа ұмтылатын қыздарға кеңес берді.
Сізді ғылымдағы мансапқа ұмтылуға не шабыттандырды?
Хайян Фан: Мен қытайдың шөлі басым ландшафт болып табылатын аймағында өстім. Мен әрқашан құмды кварцқа қалай айналдыруға болатынын ойлайтынмын. Мен есейе келе табиғат пен ғаламға олардың ғажайыптығымен таң қалдым. Мен кез-келген нәрсеге және бәріне жауап табуға тырысып, ғылымды оқып, зерттедім. Кейінірек мен оқытудағы әлеуетімді ашып, жаратылыстану пәнінен сабақ беруді шештім. Қазір, 20 жылдық оқытушылық қызметімнің арқасында мен мұны керемет қанағаттанарлық деп санаймын. Мен негізінен химиядан сабақ берсем де, саяхат барысында оқушыларыммен өмірлік маңызды сабақтармен бөлісемін.
Дана Алина: Ғарышкерлердің ғарышқа жасаған сапарлары мені қатты қызықтырды, бұл мені ғарыш туралы ойлануға мәжбүр етті.
Ғылымда әйел ретінде қандай да бір нақты қиындықтарға тап болдыңыз ба және оларды қалай жеңдіңіз?
Хайян Фан: Менің мансабымдағы ең қиын кезең PhD докторантурасының 4-курсында оқып жүргенімде ұлымды дүниеге әкелгенім болды деп ойлаймын. Диссертациямды бір қолыммен жазып, екінші қолыммен ұлымды ұстадым. Мен бұл қиын болғанын мойындаймын, бірақ менің ғылымға деген құштарлығым мен ұлыма деген сүйіспеншілігім өмірімдегі ең қиын кезеңді бастан өткеруге көмектесті.
Дана Алина: Мен бір күні ана болғым келді, сонымен қатар ғалым болғым келді. Осы екі уақытты және энергияны қажет ететін “іс – әрекеттерді”, әсіресе жүктілік кезінде және балаларымның ерте жасында үйлестіру үлкен міндет болды.
Ағымдағы зерттеулеріңізді немесе жобаларыңызды талқылай аласыз ба? Сіздің зерттеулеріңіз болашақта өмірдің қандай аспектілеріне әсер етеді?
Хайян Фан: Қазіргі уақытта мен іргелі теорияға да, наноматериалдарды синтездеуге, сипаттауға және қолдануға да бағытталған зерттеулер жүргізіп жатырмын. Мен фосфатаза белсенділігі бар көміртегі негізіндегі наноцимді және фосфатаза негізіндегі бактерицидтік механизмді бірінші болып сәтті синтездедім. Мен зиянды бактерияларды тиімді түрде жоя алатын микробқа қарсы агенттердің жаңа түрін жасап, дәріге төзімділіктің дамуына ешқандай мүмкіндік қалдырмаймын деп үміттенемін. Сондай-ақ, наноцим негізіндегі микробқа қарсы агенттерді фармацевтика, ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібінде кеңінен қолдануға және адамдарға пайда әкелуге болады деп үміттенемін.
Дана Алина: Қазіргі уақытта мен Жапония мен Испаниядағы оптикалық және радиотелескоптарда жинаған деректерімді пайдалана отырып, жұлдыз түзетін молекулалық бұлттың магнит өрісінің құрылымын зерттеп жатырмын. Бұл жұлдыздардың пайда болуы туралы әртүрлі теорияларды ажыратуға мүмкіндік беретін магнит өрісінің құрылымының бақылау дәлелдерін қосу үшін жасалады.
Сіз ғылымдағы басқа әйелдердің тәлімгерлігіне немесе басшылығына тап болдыңыз ба? Жас қыздарды ғылымда мансапқа ұмтылуға ынталандыру үшін сіз жетекшілік ететін немесе қатысатын тәлімгерлік бағдарламалары бар ма?
Хайян Фан: Колледжде физикалық химиядан сабақ берген профессор таңғажайып әйел болатын. Ол маған керемет үлгі көрсетті және мені физикалық химиямен айналысуға және қазіргі адам болуға шабыттандырды. Аргонна Ұлттық Зертханасында мен әйел ғалымдар комитетінің мүшесі болдым. Содан кейін біз колледж студенттерімен және орта мектеп оқушыларымен жиі кездесіп, оларға презентациялар беретінбіз.
Дана Алина: Менің тәлімгерім болған жоқ, бірақ менің әйел ғылыми жетекшім болғаны үшін бақыттымын. Мысалы, менің жетекшім мені перзентханаға апарды, менің пәтерімді бірінші баламның келуіне дайындауға көмектесті. Дәл қазір мен “Ғылымдағы Әйелдер” клубын басқарамын, онда біз психикалық денсаулықты қолдауға, жұмсақ дағдыларды дамытуға және ғылымды танымал етуге назар аударамыз.
Ғылым саласында мансапқа ұмтылатын жас әйелдерге қандай кеңес берер едіңіз?
Хайян Фан: Мен жас әйелге қажырлы еңбек пен тәуелсіз ойлар арқылы өзіне деген сенімділікті арттыруға кеңес берер едім. Олар өздерінің ер әріптестерімен тең екендігіне өздеріне сенуі керек; мен жас әйелдерге отбасы мен балалар біздің ғылымда мансапқа жетуімізге ешқашан кедергі бола алмайтынын баса айтамын. Керісінше, біздің отбасымыз бен балаларымыз біздің тірегіміз және мансабымызға үлкен қолдау болуы керек.
Дана Алина: Маған жалпы кеңестер ұнамайды, мамандық таңдау өте жеке. Дегенмен, мен басынан бастап бірнеше мақсат қоюды ұсынар едім, бірақ икемді болыңыз және жолда бейімделіңіз.
